Το μουσείο όλων των Ελλήνων! (PICS)

Το τεράστιο αφιέρωμα του Βαγγέλη Αρναούτογλου στο μουσείο προσφυγικού Ελληνισμού, το οποίο θα στεγαστεί στο νέο γήπεδο της ΑΕΚ, την “Αγιά Σοφιά” – Συνέντευξη Σάββας Καλεντερίδης

Στον Καύκασο, ο Ηρακλής βρήκε τον Προμηθέα αλυσοδεμένο επάνω σε ένα βράχο. Τιμωρημένο από τον Δία επειδή κάποτε τον είχε εξαπατήσει σε μία θυσία, αλλά κυρίως διότι έκλεψε την φωτιά από τον Ολυμπο και την έφερε στους ανθρώπους. Η Αργώ, ήταν το πλοίο στο οποίο επιβιβάστηκαν οι Αργοναύτες με σκοπό να μεταβούν στην Κολχίδα και να πάρουν το χρυσόμαλλο δέρας. Πήρε το όνομα της από τον κατασκευαστή της, τον Αργο, υιό του Φρίξου και της Χαλκιόπης. Πως μπορούν αυτά να σχετίζονται με την Κιβωτό της Ρωμιοσύνης, το Εθνικό Μουσείο Προσφυγικού Ελληνισμού, το οποίο θα στεγάζεται στην «Αγιά Σοφιά»; Είναι δύο από τις ιστορίες που θα δίνουν στον επισκέπτη αυτού του μοναδικού χώρου το μίτο, αυτόν που ξετυλίγοντάς τον μέσα στους αιώνες, θα του αποκαλύψει όλες τις κρυμμένες πτυχές του προσφυγικού ελληνισμού. Ο Σάββας Καλεντερίδης, εκδότης, συγγραφέας και σημαίνων μέλος της προσπάθειας ως ο βασικός συντονιστής της, μιλά αποκλειστικά στη Sport Day για όλα όσα θα φιλοξενηθούν στον χώρο των 1.000 τετραγωνικών μέτρων, τη σκληρή δουλειά για την πληρότητα της ιστορικής αποστολής και τα μεγαλεπήβολα του «Μουσείου όλων των Ελλήνων»:

«Οταν αποφασίστηκε να ξεκινήσει η προσπάθεια και μπήκαν μπροστά οι δαιδαλώδεις διαδικασίες για το χτίσιμο του γηπέδου, όταν εν τέλει επιλέχτηκε το όνομα από τον κύριο Μελισσανίδη, τότε στον κύκλο των συζητήσεων για τη μορφή και τον χαρακτήρα αυτού του συγκροτήματος, έπεσαν στο τραπέζι προτάσεις και κατατέθηκαν απόψεις, ακριβώς επειδή η ΑΕΚ είναι κάτι περισσότερο από μια ομάδα. Δεν μιλάμε εδώ για ένα απλό ποδοσφαιρικό σωματείο. Το όνομά της, η ίδρυσή της και η μακραίωνη ιστορία των ανθρώπων που συνέλαβαν την ιδέα της, την καθιστούν έναν οργανισμό ο οποίος πρεσβεύει πολλά περισσότερα από έναν αθλητικό σύλλογο. Τότε άρχισε να συγκροτείται η άποψη ότι το γήπεδο θα έπρεπε να είναι πολλά περισσότερα από μια ποδοσφαιρική εγκατάσταση».

Πέραν των ποδοσφαιρικών και λοιπών αγωνιστικών χώρων, πέραν του μουσείου για την ιστορία της ΑΕΚ, αποφασίστηκε να δημιουργηθεί ακόμα ένα, αυτό του προσφυγικού ελληνισμού.

«Εχουν δημιουργηθεί αρκετά μουσεία τέτοιου περιεχομένου και ενδιαφέροντος, σε αρκετά σημεία της χώρας και η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για πολύ αξιόλογες προσπάθειες. Ωστόσο, ουδένα από αυτά έγινε με βάση και αρχές, δημιουργίας και λειτουργίας μουσείων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Είναι προσπάθειες κυρίως τοπικού χαρακτήρα, θα αναφέρω επί παραδείγματι την Εστία Νέας Σμύρνης, η οποία διαθέτει ένα καταπληκτικό μουσείο. Εμείς αποφασίσαμε να φτιάξουμε ένα Εθνικό Μουσείο προσφυγικού ελληνισμού. Το Μουσείο όλων των Ελλήνων. Δεν θα είναι ένα μουσείο της ΑΕΚ. Δεν θέλουμε να είναι τέτοιο. Θα είναι η Κιβωτός της Ρωμιοσύνης, όπως εύστοχα το εμπνεύστηκε ο Γιώργος Λιάνης. Μέσα σε αυτό θα στεγαστεί υλικό που θα σχετίζεται με τις χαμένες πατρίδες και τους πρόσφυγες που εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και ήρθαν στην Ελλάδα, ένα μουσειακό υλικό μνήμης».

ΤΟ ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ Η ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΤΟΥ

«Πρόσφατα, μία φίλη και συνεργάτισσα, μας έφερε μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων, στην οποία εμπεριέχονται χιλιάδες βιβλία και αναφορές στη Μικρά Ασία, τόσο κατά την κρίσιμη περίοδο της γενοκτονίας, όσο και εκείνης της ανταλλαγής πληθυσμών. Προετοιμαζόμαστε για έναν χώρο 1.000 τετραγωνικών μέτρων, που όμως δεν είναι αρκετός για να στεγάσει αυτή την τεράστια ιστορία. Της Ανατολικής Θράκης, της Πόλης, της Σμύρνης, του Πόντου, της Καππαδοκίας, της Κιλικίας, της Λυκίας, της Αργολίδας, της Αιολίδας και τόσων άλλων. Θα γίνει προσπάθεια λοιπόν να εκμεταλλευτούμε στο έπακρο τις νέες τεχνολογίες, αφενός για να είναι προσβάσιμο το μουσείο από κάθε σημείο του πλανήτη, σε όποιον ενδιαφέρεται για την ιστορία του προσφυγικού ελληνισμού και αφετέρου, για να χωρέσουμε όσα δεν είναι δυνατόν να παρουσιαστούν στο μουσείο μέσω εκθεμάτων, λόγω όγκου».

Το πιάνο της οικογένειας Πουλάκη, το οποίο αποκτήθηκε μετά από προσπάθεια και επιμονή καθώς είχε «γατζωθεί» σε τουρκική οικογένεια που δεν ήθελε να το δώσει στους φυσικούς κληρονόμους του.

Κειμήλια μοναδικά στο είδος τους, στα οποία η ΑΕΚ θα παρέχει την απαιτούμενη συντήρηση και σεβασμό, με τη φροντίδα επαγγελματιών του είδους.

Λάμπες, ποτήρια του κρασιού, κανάτες, μύλος για άλεση του καφέ, όλα φτιαγμένα από μπρούτζο, κομμάτια που ίσως συμπεριληφθούν στα εκθέματα του μουσείου.

Το ημερολόγιο του λοχαγού πεζικού που μπήκε στο Εσκί Σεχίρ και στο Αφιόν Καραχισάρ, το όνομα του οποίου θα αποκαλύψουν οι άνθρωποι του μουσείου την ημέρα των εγκαινίων.

Χάρτης της Σμύρνης, ο οποίος θα παραδίδεται μέσω πιστών αντιγράφων, στα σχολεία που θα επισκέπτονται το Μουσείο.

Γράμμα από το μικρασιατικό μέτωπο, προς τον λοχαγό που μπήκε στο Εσκί Σεχίρ και στο Αφιόν Καραχισάρ.

Αφενός λοιπόν θα γίνει προσβάσιμη η πληροφορία στην αναζήτηση ενός συγκεκριμένου μέρους της Μικράς Ασίας, της Θράκης και του Πόντου, αφετέρου θα παρέχεται στον καθένα η εξής δυνατότητα.

«Θα γράφει το όνομα του προγόνου του που ήρθε στην Ελλάδα από τη Μικρά Ασία και θα βρίσκει τον τόπο καταγωγής και το μέρος που εγκαταστάθηκε. Ηδη έχουμε συλλέξει υλικό από τα αρχεία του κράτους. Παίρνουμε ως πρότυπο τη νήσο Ellis στη Νέα Υόρκη, όπου εκεί υπάρχει αντίστοιχο μουσείο. Ηταν το νησί διαλογής των μεταναστών. Εκεί ο κάθε ένας μπορεί να πληκτρολογήσει το όνομά του προγόνου του και να βρει που τον έστειλε τότε η αρμόδια υπηρεσία των ΗΠΑ. Δίνουμε τεράστια σημασία σε αυτό γιατί υπάρχει ένα κενό στη συνείδηση του κάθε Ελληνα που έχει καταγωγή από την περιοχή αυτή. Κενό παιδείας, μνήμης, πληροφοριών και γνώσης για όλη αυτή την ιστορία. Δεν μπορεί για όλους εμάς η ιστορία να πηγαίνει δύο γενιές πίσω και να σταματάει».

Οσον αφορά στην ταξιθέτηση των εκθεμάτων, το έργο βρίσκεται σε φάση ζυμώσεων, σκέψεων και συζητήσεων με την αρμόδια ομάδα μουσειολόγων:

«Αυτό που εξετάζουμε είναι το να ξεκινά η περιήγηση από την προϊστορική περίοδο, για παράδειγμα από την Αργώ και το ταξίδι στην Κολχίδα μέσα από τις Συμπληγάδες πέτρες ή από τον Προμηθέα που ήταν δεμένος στον Καύκασο, ώστε να ταξιδεύουμε από το 3-4.000 π.Χ. στο σήμερα. Στόχος είναι να πιάνει ο επισκέπτης το μίτο από εκεί και να τον ξετυλίξει μέχρι τα προσφυγικά χρόνια και το σήμερα. Θα πάμε πολλές γενιές πίσω και θα αποκαταστήσουμε τη συνείδηση του Ελληνα προσφυγικής καταγωγής και όλων εκείνων που θέλουν να γνωρίζουν για τους προσφυγικούς ελληνισμούς. Επειδή λοιπόν αυτή η γνώση δεν υπάρχει κάπου ολοκληρωμένη, θα πρέπει να διαβάσεις δύο χιλιάδες βιβλία για να την αποκτήσεις, θα προσπαθήσουμε να τη συγκεντρώσουμε και να την κωδικοποιήσουμε εντός του μουσείου, είτε στην ηλεκτρονική, είτε στην φυσική μορφή της».

ΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ

Σε αναμονή της έγκρισης από το Πρωτοδικείο, μιας αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας, η οποία θα αναλάβει το έργο της συγκέντρωσης του υλικού.

«Μόλις λάβουμε την έγκριση, θα ετοιμάσουμε τα δικαιολογητικά τα οποία θα πρέπει να δίδονται σε όποιον θέλει να μας παραδώσει τέτοιο υλικό. Παράλληλα, όταν θα πάρουμε τη μελέτη για το Μουσείο, θα ζητήσουμε υλικό στις αγορές. Θα χρειαστεί και να κατασκευαστεί υλικό, είναι μια δουλειά δύσκολη η δημιουργία ενός Εθνικού Μουσείου του Προσφυγικού Ελληνισμού. Ηδη έχουμε λάβει υλικό και το αναζητούμε όπου υπάρχει, επί παραδείγματι, το αρχείο της βιβλιοθήκης της Βουλής διαθέτει τεράστια ύλη σε ψηφιακή μορφή για τον προσφυγικό ελληνισμό. Υπάρχουν επίσης πανεπιστήμια, όπως το Χάρβαρντ με τεράστιο όγκο αρχειακού υλικού για την περίοδο της γενοκτονίας, το οποίου ήδη έχουμε παραλάβει».

Τα μέλη της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας, θεσμικά θα αναλάβουν τη συλλογή, ενώ την αξιολόγηση υλικού και τις άλλες δράσεις θα αναλάβει η αρμόδια επιστημονική επιτροπή.

«Οταν ολοκληρωθεί από την αστική εταιρεία, το έργο συλλογής του υλικού, τότε θα αρχίσει η διαδικασία ίδρυσης ενός οργανισμού μουσείου. Με διοικητικό συμβούλιο, καταστατικό για το πως θα λειτουργεί και εγγραφή του, είτε στο μητρώο μουσείων της Ελλάδας, είτε στο διεθνές μητρώο μουσείο, κάτι αντίστοιχο με τα μουσεία της UNESCO. Θα ακολουθήσει η διάλυση της εταιρείας μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα καθώς δεν θα έχει πλέον λόγο ύπαρξης και ενδεχομένως κάποια από τα μέλη της να αξιοποιηθούν στο οργανισμό. Υπάρχει πολλή δουλειά μπροστά μας, αλλά θέλω να πιστεύω ότι στο τέλος του 2019 θα έχουμε καλύψει μεγάλη απόσταση από αυτό που ονομάσαμε Κιβωτό της Ρωμιοσύνης, δηλαδή το μουσείο θα έχει πάρει σχήμα και μορφή».

ΑΝΟΙΧΤΟ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΟΠΑΔΟΥΣ

«Είναι Μουσείο για τον ελληνισμό»

Οι ιδέες είναι καλές, αποτελούν τον πυλώνα για να ξεκινήσει κάποιος κάτι. Είναι ένα μεγάλο στοίχημα. «Κάνουμε για πρώτη φορά το Εθνικό Μουσείο του Προσφυγικού Ελληνισμού για να συμπληρώσουμε την ελλειμματική ιστορική, πολιτισμική και εθνική συνείδηση του ελληνισμού γενικότερα. Θέλω να τονίσω ότι το Μουσείο αυτό, δεν έχει σχέση με την ΑΕΚ. Θα στεγάζεται στην ΑΕΚ, όμως αφορά τους οπαδούς του Ολυμπιακού, του Απόλλωνα Σμύρνης, του Πανιωνίου, του Παναθηναϊκού, του ΠΑΟΚ, όλων ανεξαιρέτως. Το μουσείο αυτό δεν θα είναι ανταγωνιστικό προς άλλα μουσεία, αντιθέτως θα στηρίξει οποιαδήποτε προσπάθεια και θα επιδιώξει τη συνεργασία και τη βοήθεια σε άλλες τέτοιες ανά την Ελλάδα. Θα δέχεται σχολεία, γυμνάσια, πανεπιστήμια, ξένους επιστήμονες που θα θέλουν να κάνουν ερευνητική εργασία πάνω στον τομέα τους, είναι κάποια από τα μεγαλεπήβολα σχέδιά μας. Σαφώς στοχεύουμε και στον τουρισμό, καθώς δεδομένα υπάρχει μεγάλη μερίδα επισκεπτών και ταξιδιωτών οι οποίοι το πρώτο που κάνουν σε μια ξένη χώρα, είναι να κοιτάζουν τον κατάλογο με τα μουσεία του τόπου και να φτιάχνουν το πρόγραμμά τους γύρω από αυτά. Θέλουμε όποιος μπαίνει σε αυτόν τον χώρο, να αποχωρεί γεμάτος από πληροφορίες και εικόνες».

«Να έρθουν όλα τα σχολεία»

«Εχουμε ακόμα έναν μεγάλο στόχο, θα τον χαρακτήριζα όραμα. Το μουσείο να επισκέπτονται όλα τα σχολεία της Αττικής και της Ελλάδας. Θέλουμε το μουσείο ζωντανό και ανοιχτό 365 ημέρες το χρόνο και ο επισκέπτης, από τη στιγμή που εισέρχεται σε αυτό μέχρι εκείνη που θα φτάνει στο τέλος της περιήγησης, να σχηματίζει μια πλήρη και ολοκληρωμένη άποψη για την ιστορία του ελληνισμού της Ανατολής αλλά και την προσωπική ιστορία της οικογένειάς του και των προγόνων του. Να διδαχθεί για τα δεινά που υπέστησαν την περίοδο της γενοκτονίας, πως έγινε η ανταλλαγή των πληθυσμών, να πάρει όποια πληροφορία αναζητεί και να αποχωρήσει δίχως πλέον να έχει απορίες ή κενά. Κόσμος θα λυτρώνεται μέσα από αυτή την επίσκεψη».

Εικόνα από την Καισαρεία της Καππαδοκίας η οποία έχει το χαρακτηριστικό τοπικό γνώρισμα. Είναι ο Αγιος Νικόλαος καθισμένος σε θρόνο. Του 16ου αιώνα!

Πυξίδα στο μικρασιατικό μέτωπο, εφαρμοσμένη πάνω στο βαλιτσάκι του λοχαγού που μπήκε στο Εσκί Σεχίρ και στο Αφιόν Καραχισάρ

Το πιάνο της οικογένειας Πουλάκη, πάνω από τα πλήκτρα του οποίου φαίνονται τα φερμοσμένα κηροπήγια ώστε να επιτρέπεται το παίξιμο στο σκοτάδι, άλλωστε τότε δεν υπήρχε ρεύμα.

Αντικείμενα με σπάνια αξία, τα οποία έφτασαν στην Ελλάδα περασμένα συνήθως μέσα από ένα σάλι μαζί με πόνο, φόβο και ελπίδα.

Κειμήλια μοναδικά στο είδος τα οποία η ΑΕΚ θα παρέχει την απαιτούμενη συντήρηση και σεβασμό μαζί με τους καλύτερους επαγγελματίες του είδους.

Σπάνια αντικείμενα της μικρασιατικής περιόδου, από μπρούντζο, τα οποία έφτασαν στα χέρια των ανθρώπων που επιμελούνται τη συλλογή τους, από οικογένεια της Σμύρνης.